ชุมชนบ้านเรือนในแถบภาคกลางเป็นสังคมเกษตรกรรมแถบพื้นที่บริเวณที่ราบลุ่มแม่น้ำ ซึ่งมีแม่น้ำสายหลักๆอย่างแม่น้ำเจ้าพระยาแม่น้ำลพบุรี แม่น้ำป่าสัก และแม่น้ำสายอื่นๆ อีกมากมาย ชาวบ้านในภาคกลางจึงผูกพันและใช้ประโยชน์ต่างๆจากแม่น้ำ เนื่องจากภาคกลางมีภูมิอากาศที่ร้อนอบอ้าวเกือบจะตลอดทั้งปี คนจึงนิยมปลูกบ้านริมน้ำ ตัวบ้านสร้างขึ้นด้วยไม้เป็นเรือนชั้นเดียวแบบเรียบง่าย มีการออกแบบให้ป้องกันความอบอ้าวของอากาศ ฝนและแสงแดดจ้า โดยหลังคาจะมีลักษณะเป็นทรงสูง เพื่อให้ความร้อนจากหลังคาถ่ายเทความร้อนสู่ห้องได้ช้า และทำให้น้ำฝนไหลลงจากหลังคาได้รวดเร็วไม่มีน้ำขัง วัสดุมุงหลังคามักใช้วัสดุที่หาได้ในท้องถิ่น เช่น หญ้าคาจากแฝก ตองตึงไม้ที่ตัดเป็นแผ่นเล็กๆ ที่นิยมกันมากคือกระเบื้องดินเผา ซึ่งเป็นหัตถกรรมพื้นบ้านขนาดของเรือนขึ้นอยู่กับฐานะทางเศรษฐกิจของผู้อาศัย ห้องนอนน้อยห้อง ไม่นิยมนอนเตียง เรือนมีใต้ถุนสูง และนิยมปลูกบ้านหันหน้าหรือหันด้านแคบของ บ้านไปทางทิศตะวันออกเพื่อรับแดด ในขณะที่ด้านยาวก็จะได้รับลม และถ่ายเทอากาศ มี การวางแปลนบ้านเป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้า ส่วน ชายคาบ้านมีลักษณะยื่นยาวออกไป เรียกว่า "ไขรา หรือ กันสาด" ช่วยป้องกันความร้อนและแสงแดดกล้า โดยเฉพาะแดดเช้าและบ่ายในยาม ที่ดวงตะวันอ้อมในฤดูหนาว ไม่ให้เผาฝาผนังของบ้านจนร้อนเกินไป ตัวฝาผนังของบ้านเป็นกรอบที่เรียกว่า "ฝาลูกฟัก" หรือเรียกว่า "ฝาปะกน" สามารถยกถอดประกอบกันได้ เป็นลักษณะเฉพาะของเรือนไทยภาคกลางในส่วนของระเบียง มักสร้างขนานไปตามความยาวของเรือนมีชานเรือนยาวต่อไปจนถึงตัวเรือนและห้องน้ำ บริเวณใต้ถุนบ้านนั้นจะยกสูงเพื่อป้องกันน้ำท่วมในฤดูน้ำหลากและยังช่วยป้องกันสัตว์ร้ายอีกด้วย นอกจากนี้ใต้ถุนยังสามารถใช้เก็บข้าวของหรือเลี้ยงสัตว์ได้อีกด้วย หากมีการขยับขยายครอบครัวก็จะมีการสร้างเรือนในบริเวณให้มากขึ้นและเชื่อมต่อกันด้วยชานบ้าน บ้านไทยนิยมแยก "เรือนครัว หรือ ครัว" ไว้อีกส่วนหนึ่งกันเขม่าไฟ ควันจากเถ้าถ่าน เพราะสมัยก่อนใช้ไม้มาเป็นเชื้อเพลิงเพื่อ หุงหาอาหารวิถีชีวิตของชาวภาคกลางนั้นจะผูกพันอยู่กับสายน้ำเป็นหลัก ใช้เรือเป็นพาหนะในการไปมาหาสู่จับจ่ายซื้อของระหว่างกัน เป็นสังคมเกษตรกรรม รับประทานข้าวเจ้าเป็นอาหารหลัก การประกอบอาหารของชาวภาคกลางนั้น ใช้วัตถุดิบที่สามารถหาได้ง่าย เช่นผัก บุ้ง ผักกะเฉด ที่ผลิตได้เองในแต่ละครัวเรือน รับประทานน้ำพริก ผักต้ม หรือผักสด ประกอบอาหารทุกมื้อ
ส่วนการแต่งกายนิยมแต่งกายแบบเรียบง่าย สวมใส่กางเกง ขาก๊วย เสื้อคอกลม มีผ้าขาวม้าไว้พาดบ่า คาดเอว หรือไว้ใช้อเนกประสงค์ ฝ่ายหญิงจะนุ่งผ้าถุงหรือโจงกระเบน สวมเสื้อคอกลม แขนยาวหรือเสื้อเชิ้ต หากมีงานออกสังคมส่วนใหญ่ไปทำบุญที่วัดตามคตินิยม ลักษณะของครอบครัวอยู่รวมกันเป็นครอบครัวใหญ่ นิยมปลูกเรือนเพิ่มให้กับสมาชิกครอบครัวในพื้นที่รอบรั้วเดียวกัน