การปกครองสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น ยัง

การปกครองสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น ยังคงยึดถือตามแบบอย่างการปกครองสมัยอยุธยา คือ

เป็นการปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ที่มีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข ทรงมีอำนาจสูงสุดและ

ได้รับการเคารพจากราษฎรประดุจสมมุติเทพ การปรับปรุงฟื้นฟูประเทศด้านการปกครอง การศาล และ

กฎหมายสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ที่สำคัญมีดังต่อไปนี้

1. การปกครองส่วนกลาง มีหน่วยงานสำคัญ คือ

1.1 อัครมหาเสนาบดี มี 2 ตำแหน่ง คือ

- สมุหกลาโหม มีเจ้าพระยามหาเสนาเป็นผู้บังคับบัญชา ใช้ตราคชสีห์เป็นตราประจำตำแหน่งทำหน้าที่

ควบคุมดูแลกิจการทหาร และหัวเมืองปักษ์ใต้ 20 หัวเมือง

- สมุหนายก ว่าการมหาดไทย ทำหน้าที่ในการปกครองดูแล ราชการฝ่ายพลเรือนทั่วไป และยังทำ

หน้าที่บังคับบัญชาหัวเมืองฝ่ายเหนือทั้งปวงด้วย

1.2 เสนาบดีจตุสดมภ์ เป็นตำแหน่งรองจากอัครมหาเสนาบดีมี 4 ตำแหน่ง ได้แก่

- เสนาบดีกรมเมือง (นครบาล)ใช้ตราพระยมทรงสิงห์เป็นตราประจำตำแหน่ง มีหน้าที่ดูแลกิจการทั่วไป

ในพระนคร ดูแลความสงบเรียบร้อยของประชาชน

- เสนาบดีกรมวัง (ธรรมาธิกรณ์) ใช้ตราเทพยาดาทรงพระโคเป็นตราประจำตำแหน่ง มีหน้าที่ดูแล

เกี่ยวกับงานพระราชพิธีต่าง ๆ พิจารณาคดีที่พระมหากษัตริย์ทรงเป็นผู้วินิจฉัย จึงมีชื่อเรียกอีกอย่างว่า

"ธรรมาธิกรณ์"

- เสนาบดีกรมพระคลัง (โกษาธิบดี) ใช้ตราบัวแก้วเป็นตราประจำตำแหน่ง มีหน้าที่ดูแลเกี่ยวกับรายรับ -

รายจ่ายของแผ่นดิน ติดต่อกับชาวต่างประเทศที่มาติดต่อค้าขาย ดูแลบังคับบัญชาหัวเมืองชายทะเลตะวันออก

จึงมีชื่อเรียกอีกชื่อว่ากรมท่า

- เสนาบดีกรมนา (เกษตราธิการ) ใช้ตราพระพิรุณทรงนาคเป็นตราประจำตำแหน่ง มีหน้าที่ตรวจตรา

ดูแลการทำไร่นา เก็บภาษีนา ซึ่งเรียกว่าหางข้าว ขึ้นฉางหลวง เพื่อเป็นเสบียงอาหารสำรองไว้ใช้ในยามเกิด

สงคราม

2. การปกครองส่วนภูมิภาค แบ่งหัวเมืองออกเป็น 3 ลักษณะ คือ

2.1 หัวเมืองชั้นใน ได้แก่หัวเมืองชั้นจัตวาที่รายรอบพระนคร มีผู้รั้งเป็นผู้ปกครอง เดิมเรียกว่า

เมืองลูกหลวง หรือเมืองหน้าด่าน

2.2 หัวเมืองชั้นนอก คือหัวเมืองชั้นเอก ชั้นโท ชั้นตรี ที่อยู่ห่างไกลพระนคร มีเจ้าเมืองเป็นผู้ปกครอง มี

อำนาจสิทธิ์ขาดแทนพระองค์ทุกประการ หัวเมืองเหล่านี้อาจจะมีเมืองขึ้นอยู่ในครอบครองด้วย

2.3 การปกครองประเทศราช ดำเนินตามแบบสมัยกรุงศรีอยุธยา คือให้อิสระในการปกครอง แต่ต้องส่ง

เครื่องราชบรรณาการ ต้นไม้ทอง ต้นไม้เงิน ซึ่งฝ่ายไทยจะเป็นผู้กำหนด หัวเมืองประเทศราชในสมัยกรุงรัตน

โกสินทร์ตอนต้นที่สำคัญ คือ ลานนาไทย ลาว เขมรและหัวเมืองมลายู

3. การปกครองท้องที่ ท้องที่ที่เล็กที่สุดคือหมู่บ้านซึ่งเจ้าเมืองเป็นผู้แต่งตั้งผู้ใหญ่บ้านเป็นหัวหน้าปกครอง

หลายหมู่บ้านรวมกันเป็นตำบลมีกำนันเป็นหัวหน้าปกครอง หลายตำบลรวมกันเป็นแขวง มีหมื่นแขวงเป็น

ผู้ปกครอง และหลายแขวงรวมกันเป็นเมือง มีผู้รั้งหรือเจ้าเมืองเป็นผู้ปกครอง



การปรับปรุงด้านการศาลและกฎหมาย

กฎหมายที่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชโปรดเกล้าฯให้ชำระขึ้นในปี พ.ศ.2347นั้น

เรียกว่า กฎหมายตราสามดวง ที่เรียกเช่นนั้นเพระเมื่อรวบรวมและชำระเรียบร้อยแล้ว พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

โปรดเกล้าฯให้อาลักษณ์คัดลอกไว้เป็น 3 ฉบับ ทุกฉบับประทับตราคชสีห์ ราชสีห์ และตราบัวแก้ว ซึ่งเป็นตรา

ประจำตำแหน่งสมุหกลาโหม สมุหนายก และพระยาพระคลัง ซึ่งเป็นเสนาบดีที่มีอำนาจหน้าที่ในการปกครองดูแล

หัวเมืองทั่วพระราชอาณาจักร กล่าวคือสมุหกลาโหมปกครองดูแลหัวเมืองภาคใต้ สมุหนายกปกครองดูแล

หัวเมืองทางภาคเหนือและภาคอีสาน พระยาพระคลัง ปกครองดูแลหัวเมืองชายทะเลภาคตะวันออก

ส่วนระบบการศาลของไทยในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ตอนนต้นมีลักษณะเช่นเดียวกับสมัยกรุงศรีอยุธยา คือ

กระจายอยู่ตามกรมต่างๆจำนวนมากมายทั้งเมืองหลวงและหัวเมือง ศาลจึงมีจำนวนมากมาย เช่นศาลหลวง

ศาลอาญา ศาลนครบาล ศาลกรมวัง ศาลกรมนา ฯลฯ เมื่อเกิดคดีฟ้องร้องในเรื่องที่เกี่ยวกับกรมใด ก็ให้ศาล

กรมนั้นพิจารณาตัดสินคดี ส่วนการลงโทษคงใช้ระบบจารีตนครบาล ได้แก่การเฆี่ยน ตอกเล็บ บีบขมับ การพิสูจน์

คดียังคงใช้วิธีการดำน้ำพิสูจน์ ลุยไฟพิสูจน์ และถ้าไม่พอใจคำตัดสินสามารถฎีกาได้โดยไปตีกลองวินิจฉัยเภรี

ซึ่งผู้ร้องทุกข์ต้องถูกเฆี่ยน 30 ที เพื่อพิสูจน์ว่าเรื่องที่ฎีกานี้เป็นจริง ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 4 จึงโปรดฯให้เลิก

ประเพณีเฆี่ยนแล้วให้ร้องทุกข์โดยตรงต่อพระองค์เอง

ผลลัพธ์ (อังกฤษ) 1:

การปกครองสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น ยังคงยึดถือตามแบบอย่างการปกครองสมัยอยุธยา คือเป็นการปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ที่มีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข ทรงมีอำนาจสูงสุดและได้รับการเคารพจากราษฎรประดุจสมมุติเทพ การปรับปรุงฟื้นฟูประเทศด้านการปกครอง การศาล และกฎหมายสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ที่สำคัญมีดังต่อไปนี้1. การปกครองส่วนกลาง มีหน่วยงานสำคัญ คือ 1.1 อัครมหาเสนาบดี มี 2 ตำแหน่ง คือ - สมุหกลาโหม มีเจ้าพระยามหาเสนาเป็นผู้บังคับบัญชา ใช้ตราคชสีห์เป็นตราประจำตำแหน่งทำหน้าที่ควบคุมดูแลกิจการทหาร และหัวเมืองปักษ์ใต้ 20 หัวเมือง - สมุหนายก ว่าการมหาดไทย ทำหน้าที่ในการปกครองดูแล ราชการฝ่ายพลเรือนทั่วไป และยังทำหน้าที่บังคับบัญชาหัวเมืองฝ่ายเหนือทั้งปวงด้วย 1.2 เสนาบดีจตุสดมภ์ เป็นตำแหน่งรองจากอัครมหาเสนาบดีมี 4 ตำแหน่ง ได้แก่ - เสนาบดีกรมเมือง (นครบาล)ใช้ตราพระยมทรงสิงห์เป็นตราประจำตำแหน่ง มีหน้าที่ดูแลกิจการทั่วไปในพระนคร ดูแลความสงบเรียบร้อยของประชาชน - เสนาบดีกรมวัง (ธรรมาธิกรณ์) ใช้ตราเทพยาดาทรงพระโคเป็นตราประจำตำแหน่ง มีหน้าที่ดูแลเกี่ยวกับงานพระราชพิธีต่าง ๆ พิจารณาคดีที่พระมหากษัตริย์ทรงเป็นผู้วินิจฉัย จึงมีชื่อเรียกอีกอย่างว่า"ธรรมาธิกรณ์" -มีหน้าที่ดูแลเกี่ยวกับรายรับใช้ตราบัวแก้วเป็นตราประจำตำแหน่งเสนาบดีกรมพระคลัง (โกษาธิบดี) -รายจ่ายของแผ่นดินติดต่อกับชาวต่างประเทศที่มาติดต่อค้าขายดูแลบังคับบัญชาหัวเมืองชายทะเลตะวันออกจึงมีชื่อเรียกอีกชื่อว่ากรมท่า -มีหน้าที่ตรวจตราใช้ตราพระพิรุณทรงนาคเป็นตราประจำตำแหน่งเสนาบดีกรมนา (เกษตราธิการ)ดูแลการทำไร่นาเก็บภาษีนาซึ่งเรียกว่าหางข้าวขึ้นฉางหลวงเพื่อเป็นเสบียงอาหารสำรองไว้ใช้ในยามเกิดสงคราม2. การปกครองส่วนภูมิภาคแบ่งหัวเมืองออกเป็น 3 ลักษณะคือ 2.1 หัวเมืองชั้นในได้แก่หัวเมืองชั้นจัตวาที่รายรอบพระนครมีผู้รั้งเป็นผู้ปกครองเดิมเรียกว่าเมืองลูกหลวงหรือเมืองหน้าด่าน 2.2 หัวเมืองชั้นนอกคือหัวเมืองชั้นเอกชั้นโทชั้นตรีที่อยู่ห่างไกลพระนครมีเจ้าเมืองเป็นผู้ปกครองมีอำนาจสิทธิ์ขาดแทนพระองค์ทุกประการหัวเมืองเหล่านี้อาจจะมีเมืองขึ้นอยู่ในครอบครองด้วย 2.3 การปกครองประเทศราชดำเนินตามแบบสมัยกรุงศรีอยุธยาคือให้อิสระในการปกครองแต่ต้องส่งเครื่องราชบรรณาการต้นไม้ทองต้นไม้เงินซึ่งฝ่ายไทยจะเป็นผู้กำหนดหัวเมืองประเทศราชในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้นที่สำคัญคือลานนาไทยลาวเขมรและหัวเมืองมลายู3. การปกครองท้องที่ท้องที่ที่เล็กที่สุดคือหมู่บ้านซึ่งเจ้าเมืองเป็นผู้แต่งตั้งผู้ใหญ่บ้านเป็นหัวหน้าปกครองหลายหมู่บ้านรวมกันเป็นตำบลมีกำนันเป็นหัวหน้าปกครองหลายตำบลรวมกันเป็นแขวงมีหมื่นแขวงเป็นผู้ปกครองและหลายแขวงรวมกันเป็นเมืองมีผู้รั้งหรือเจ้าเมืองเป็นผู้ปกครองการปรับปรุงด้านการศาลและกฎหมาย กฎหมายที่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชโปรดเกล้าฯให้ชำระขึ้นในปี พ.ศ.2347นั้นเรียกว่า กฎหมายตราสามดวง ที่เรียกเช่นนั้นเพระเมื่อรวบรวมและชำระเรียบร้อยแล้ว พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯให้อาลักษณ์คัดลอกไว้เป็น 3 ฉบับ ทุกฉบับประทับตราคชสีห์ ราชสีห์ และตราบัวแก้ว ซึ่งเป็นตราประจำตำแหน่งสมุหกลาโหม สมุหนายก และพระยาพระคลัง ซึ่งเป็นเสนาบดีที่มีอำนาจหน้าที่ในการปกครองดูแลหัวเมืองทั่วพระราชอาณาจักร กล่าวคือสมุหกลาโหมปกครองดูแลหัวเมืองภาคใต้ สมุหนายกปกครองดูแลหัวเมืองทางภาคเหนือและภาคอีสาน พระยาพระคลัง ปกครองดูแลหัวเมืองชายทะเลภาคตะวันออก ส่วนระบบการศาลของไทยในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ตอนนต้นมีลักษณะเช่นเดียวกับสมัยกรุงศรีอยุธยา คือ
กระจายอยู่ตามกรมต่างๆจำนวนมากมายทั้งเมืองหลวงและหัวเมือง ศาลจึงมีจำนวนมากมาย เช่นศาลหลวง

ศาลอาญา ศาลนครบาล ศาลกรมวัง ศาลกรมนา ฯลฯ เมื่อเกิดคดีฟ้องร้องในเรื่องที่เกี่ยวกับกรมใด ก็ให้ศาล

กรมนั้นพิจารณาตัดสินคดี ส่วนการลงโทษคงใช้ระบบจารีตนครบาล ได้แก่การเฆี่ยน ตอกเล็บ บีบขมับ การพิสูจน์

คดียังคงใช้วิธีการดำน้ำพิสูจน์ ลุยไฟพิสูจน์ และถ้าไม่พอใจคำตัดสินสามารถฎีกาได้โดยไปตีกลองวินิจฉัยเภรี

ซึ่งผู้ร้องทุกข์ต้องถูกเฆี่ยน 30 ที เพื่อพิสูจน์ว่าเรื่องที่ฎีกานี้เป็นจริง ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 4 จึงโปรดฯให้เลิก

ประเพณีเฆี่ยนแล้วให้ร้องทุกข์โดยตรงต่อพระองค์เอง

ผลลัพธ์ (อังกฤษ) 2:

การปกครองสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น การศาล การปกครองส่วนกลางมีหน่วยงานสำคัญคือ1.1 อัครมหาเสนาบดีมี 2 ตำแหน่งคือ- สมุหกลาโหม และหัวเมืองปักษ์ใต้ 20 หัวเมือง- สมุหนายกว่าการมหาดไทยทำหน้าที่ในการปกครองดูแลราชการฝ่ายพลเรือนทั่วไป เสนาบดีจตุสดมภ์เป็นตำแหน่งรองจากอัครมหาเสนาบดีมี 4 ตำแหน่ง ได้แก่- เสนาบดีกรมเมือง หน้าที่ดูแลมีกิจการทั่วไปในพระนครดูแลความสงบเรียบร้อยของประชาชน- เสนาบดีกรมวัง (ธรรมาธิกรณ์) ๆ เสนาบดีกรมพระคลัง (โกษาธิบดี) ใช้ตราบัวแก้วเป็นตราประจำตำแหน่งมีหน้าที่ดูแลเกี่ยวกับรายรับ - รายจ่ายของแผ่นดิน เสนาบดีกรมนา (เกษตราธิการ) หน้าที่ตรวจตรามีดูแลหัวเรื่อง: การทำไร่นาเก็บภาษีนาซึ่งเรียกว่าได้หางข้าวขึ้นฉางหลวง การปกครองส่วนภูมิภาคแบ่งหัวเมืองออกเป็น 3 ลักษณะคือ2.1 หัวเมืองชั้นใน เป็นผู้รั้งมีผู้ปกครองเดิมเรียกว่าได้เมืองลูกหลวงหรือเมืองหน้าด่าน2.2 หัวเมืองชั้นนอกคือหัวเมืองชั้นเอกชั้นโทชั้นตรีที่อยู่ห่างไกลพระนครมีเจ้าเมืองเป็นผู้ปกครอง ปกครองประเทศหัวเรื่อง: การราชดำเนินตามแบบสมัยกรุงศรีอยุธยาคือให้อิสระในหัวเรื่อง: การปกครอง แต่คุณต้องส่งเครื่องราชบรรณาการต้นไม้ต้นไม้ทองเงินซึ่งฝ่ายไทยจะเป็นผู้กำหนด คือลานนาไทยลาวเขมรและหัวเมืองมลายู3 การปกครองท้องที่ ตำบลรวมหลายกันเป็นหมื่นมีแขวงแขวงเป็นผู้ปกครองและหลายแขวงรวมกันเป็นเมือง พ.ศ. 2347 นั้นเรียกว่าได้กฎหมายตราสามดวง 3 ฉบับทุกฉบับประทับตราคชสีห์ราชสีห์และตราคุณบัวแก้วซึ่งเป็นตราประจำตำแหน่งสมัครสมุหกลาโหมและสมุหนายกพระยาพระคลัง พระยาพระคลัง จึงมีศาลจำนวนมากมายเช่นศาลหลวงศาลอาญาศาลนครบาลศาลกรมวังศาลกรมนา ฯลฯ ให้ศาลก็กรมนั้นพิจารณาตัดสินคดีส่วนหัวเรื่อง: การลงโทษคงใช้ระบบจารีตนครบาล ได้แก่ หัวเรื่อง: การเฆี่ยนตอกเล็บบีบขมับ ลุยไฟพิสูจน์ 30 ที ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 4

ผลลัพธ์ (อังกฤษ) 3:

The Minister of the interior (ธรรมาธิกรณ์) - used angels is the cattle's badge. Duty of care

about the various trial king as the diagnosis. It is also known as the "ธรรมาธิกรณ์"



.การปกครองสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นยังคงยึดถือตามแบบอย่างการปกครองสมัยอยุธยาความทรงมีอำนาจสูงสุดและ



เป็นการปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ที่มีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข1 อัครมหาเสนาบดีคอนโด 2 ตำแหน่งความ

- สมุหกลาโหมมีเจ้าพระยามหาเสนาเป็นผู้บังคับบัญชาใช้ตราคชสีห์เป็นตราประจำตำแหน่งทำหน้าที่

ควบคุมดูแลกิจการทหารและหัวเมืองปักษ์ใต้ 20 หัวเมือง

ได้รับการเคารพจากราษฎรประดุจสมมุติเทพการปรับปรุงฟื้นฟูประเทศด้านการปกครองการศาลและ

กฎหมายสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ที่สำคัญมีดังต่อไปนี้

1 การปกครองส่วนกลางมีหน่วยงานสำคัญความ

1- เสนาบดีกรมเมือง ( นครบาล ) ใช้ตราพระยมทรงสิงห์เป็นตราประจำตำแหน่งมีหน้าที่ดูแลกิจการทั่วไป

ในพระนครดูแลความสงบเรียบร้อยของประชาชน

- สมุหนายกว่าการมหาดไทยทำหน้าที่ในการปกครองดูแลราชการฝ่ายพลเรือนทั่วไปและยังทำ



หน้าที่บังคับบัญชาหัวเมืองฝ่ายเหนือทั้งปวงด้วย 1.2 เสนาบดีจตุสดมภ์เป็นตำแหน่งรองจากอัครมหาเสนาบดีมี 4 ตำแหน่งได้แก่

- เสนาบดีกรมพระคลัง ( โกษาธิบดี ) ใช้ตราบัวแก้วเป็นตราประจำตำแหน่งมีหน้าที่ดูแลเกี่ยวกับรายรับ -

รายจ่ายของแผ่นดินติดต่อกับชาวต่างประเทศที่มาติดต่อค้าขายดูแลบังคับบัญชาหัวเมืองชายทะเลตะวันออก

จึงมีชื่อเรียกอีกชื่อว่ากรมท่า

- เสนาบดีกรมนา ( เกษตราธิการ ) ใช้ตราพระพิรุณทรงนาคเป็นตราประจำตำแหน่งมีหน้าที่ตรวจตรา

ดูแลการทำไร่นาเก็บภาษีนาซึ่งเรียกว่าหางข้าวขึ้นฉางหลวงเพื่อเป็นเสบียงอาหารสำรองไว้ใช้ในยามเกิด

สงคราม

2 การปกครองส่วนภูมิภาคแบ่งหัวเมืองออกเป็น 3 ลักษณะความ

2