ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ พุดเป็นพรรณไม้ยืนต้นขนาดเล็ก ลักษณะเป็นพุ่มเตี้ย ลำต้นสูง 1-3 เมตร ผิวลำต้นมีสีขาวเทา แตกกิ่งก้านออกใบรอบต้น ใบเป็นใบเดี่ยว แตกออกเป็นคู่ตรงกันข้าม ตามข้อของกิ่ง ลักษณะของใบเป็นรูปมนรี ปลายใบแหลม ผิวใบเรียบสีเขียว ขนาดใบกว้าง 3-5 ซม. ยาว 8-12 ซม. ดอกเป็นดอกเดี่ยว ออกตามปลายยอดหรือปลายกิ่ง ช่อหนึ่งมี5-6 ดอก แล้วแต่ชนิดพันธุ์ ดอกมีกลิ่นหอมสีขาว กลีบดอกซ้อนเป็นชั้น ๆ หรือเรียงเป็นชั้นเดียวแล้วแต่ชนิดพันธุ์ ดอกบานมีความโต 2-5 ซม. ออกผลเป็นฝักรูปกระบอกแหลมโค้ง ภายในมีเมล็ด 3-5 เมล็ด
ประโยชน์ ลูกพุดแก่ใช้เป็นสีย้อมอาหารให้มีสีเหลือง เช่น ใช้ย้อมสีด้านนอกของเต้าหู้แข็ง ใช้แต่งสีนํ้าเก๊กฮวย ในประเทศจีนใช้สีลูกพุดย้อมผ้าให้เป็นสีเหลือง ในตำรายาไทย ใช้ผลเป็นยาขับปัสสาวะ แก้ไข้ เข้ายาแก้ดีซ่าน แก้อักเสบ รากใช้แก้ธาตุผิดปกติ และอาการผิดปกติทางประสาท นํ้ามันหอมระเหยที่กลั่นจากดอกสดเรียก Gardenia oil ใช้เป็นเครื่องหอม นอกจากนี้ในประเทศจีนยังใช้ดอกพุดอบใบชาให้มีกลิ่นหอมอีกด้วย