บทสรุป
การเกิดขึ้นของประชาคมเศรษฐกิจอาเซียนได้ส่งผลทั้งทางตรงและทางอ้อมให้กับการบริหารทรัพยกรมนุษย์ในประเทศไทย เพราะการเคลื่อนย้ายแรงงานทักษะเสรีจะสร้างให้เกิดแรงกดดันต่อการปรับตัวของแรงงานทักษะทั่วทั้งภูมิภาค เราในฐานะที่เป็นนักบริหารทรัพยากรมนุษย์จึงจำเป็นต้องมีการรับมือทั้งในแง่ของตัวเราเองและทั้งในแง่ของการสร้างกระบวนบริหารทรัพยากรมนุษย์ที่ตอบสนองต่อสิ่งที่จะเกิดขึ้น หากเราไม่มีการเตรียมการให้เป็นอย่างดีแล้ว ผลกระทบที่จะเกิดต่อทรัพยกรมนุษย์ในประเทศของเราจะเป็นไปอย่างรุนแรง ซึ่งเมื่อเป็นเช่นนนั้นแล้ว ศักยภาพของประเทศที่จะอยู่รอดได้อย่างเต็มภาคภูมิในระดับอาเซียนก็ดูเหมือนเป็นไปอย่างเลือนลาง ดังนั้น ถึงเวลาแล้วที่ทุกคนที่เป็นนักบริหารทรัพยากรมนุษย์จะต้องตระหนักและลงมือทำ ณ จากวันนี้อย่างต่อเนื่องและจริงจัง