เป็นครอบครัวสามัญชน อาชีพช่างทอง ตั้งนิวาสสถานอยู่ที่ธนบุรีละแวกวัดอนงคาราม ภายหลังพระญา ติได้จดทะเบียนใช้นามสกุลว่า "ชูกระมล
ซึ่งพระชนกถึงแก่กรรมตั้งแต่พระองค์ มีพระชนมายุได้เพียง ๓ พรรษา และต่อมาสูญสิ้นพระชนนีเมื่อพระชนมายุ ๙ พรรษา หลังจากนั้นพระองค์ทรงอยู่ในความอุปการะของ ป้าซ้วย พี่สาวของพระชนนีคำ ซึ่งมีอาชีพรับจ้างม้วนบุหรี่ และทำขนมขาย
พระชนนีคำเป็นผู้ที่รู้ หนังสือ ซึ่งหาได้ยากในสมัยนั้น จึงได้นำความรู้นี้มาสอนสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ด้วยพระอุปนิสัยที่ชอบการเรียนรู้ และการอ่านหนังสือตั้งแต่ยังทรงพระเยาว์ พระองค์จึงทรงเป็นผู้ที่มีไหวพริบ และเฉลียวฉลาด
การศึกษาเมื่อทรงพระเยาว์
เมื่อทรงพระเยาว์พระองค์ได้ทรงศึกษาในโรงเรียนวัดอนงคารามแผนกเด็กนักเรียนหญิง ต่อมาทรงย้ายไปศึกษา ที่โรงเรียนศึกษานารีโรงเรียนของ ม.จ.มัณฑารพกมาสน์ โรงเรียนแถวพระบรมมหาราชวังและโรงเรียนสตรีวิทยา ตามลำดับ