ลักษณะของเจดีย์พระธาตุบังพวน
สภาพของเจดีย์พระธาตุบังพวน เป็นเจดีย์สี่เหลี่ยม สร้างด้วยอิฐเผาและศิลาแลงฐานสูงจากผิวดิน 1 เมตร มีฐานทักษิณ 3 ชั้น รูปบัวคว่ำ 2 ชั้น ต่อด้วยรูปปรางค์สี่เหลี่ยม บัวปากระฆังคว่ำ บัวสายรัด 3 ชั้นรับดวงปลี บัวตูม และตั้งฉัตร 5 ชั้น เนื้อทองแดงปิดทองคำ ส่วนฐานล่างแต่ละด้านกว้าง 17.20 เมตร ขนาดสูงสุดถึงยอดฉัตร 34.25 เมตร รูปทรงศิลปะท้องถิ่น ลักษณะจากเชิงบัวคว่ำรับองค์ปรางค์ ซุ้มชั้นบนเหมือนกับพระธาตุพนม จากบัวคว่ำลงมาถึงฐาน มีลักษณะเหมือนพระธาตุหลวงที่นครเวียงจันทน์ ประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว
หลักฐานที่พบ
นอกจากเจดีย์พระธาตุบังพวน 1 องค์ พระปรางค์ 3 องค์ เจดีย์เล็ก 7 องค์ พระพุทธรูปใหญ่ 1 องค์ พระนาคปรก 1 องค์ ศิลาจารึก 1 หลัก แล้วยังพบ "สัตตมหาสถาน" คือ สถานที่มีความสำคัญ 7 แห่ง เมื่อพระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสรู้แล้ว 49 วัน หรือ 7 สัปดาห์ เพื่อเสวยวิมุตติสุข 7 แห่ง ๆ ละ 7 วัน ซึ่งจำลองมาจากพุทธคยา ประเทศอินเดีย สถานที่ดังกล่าวนี้พบในประเทศไทยเพียง 2 แห่ง คือ ที่วัดเจ็ดยอด จังหวัดเชียงใหม่ และที่วัดพระธาตุบังพวน จังหวัดหนองคาย โดยเฉพาะที่วัดพระธาตุบังพวนแห่งนี้สัตตมหาสถาน ครบทั้ง 7 แห่ง ที่สมบูรณ์ที่สุดในประเทศไทย กล่าวคือ
1. โพธิบัลลังก์ หมายถึง สถานที่พระพุทธเจ้าประทับใต้ต้นพระศรีมหาโพธิ์ ตั้งอยู่ตรงกลางหมู่เจดีย์ ก่อด้วยอิฐ เป็นทรงกลม เหมือนรูปโอคว่ำ สูง 3 เมตร กว้าง 6 เมตร
2. อชปาลนิโครธเจดีย์ ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกของโพธิบัลลังก์ เป็นเจดีย์รูปสี่เหลี่ยม ก่อด้วยอิฐถือปูน ตอนบนเจดีย์มีซุ้มพระพุทธรูปปางสมาธิราบ ผินพระพักตร์เข้าหาโพธิบัลลังก์
3. มุจจลินทเจดีย์ ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ของโพธิบัลลังก์ เป็นวิหารมุงหลังคาไม่มีฝากั้น ภายในมีพระพุทธรูปปางนาคปรก 9 เศียร ผินพระพักตร์เข้าหาโพธิบัลลังก์
4. ราชายตนเจดีย์ ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ของโพธิบัลลังก์ เป็นเจดีย์สี่เหลี่ยมเช่นเดียวกับอชปาลนิโครธเจดีย์ ตอนบนมีซุ้มพระพุทธรูปปางสมาธิราบ ผินพระพักตร์เข้าหาโพธิบัลลังก์
5. รัตนเจดีย์ ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของโพธิบัลลังก์ มีลักษณะเป็นเจดีย์ไม้สิบสองก่อด้วยอิฐถือปูน มีขนาดใหญ่เท่าเจดีย์องค์อื่น ตอนบนมีซุ้มพระพุทธรูปปางสมาธิราบผินพระพักตร์เข้าหาโพธิบัลลังก์
6. อนิมิสเจดีย์ ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของโพธิบัลลังก์ เป็นเจดีย์สี่เหลี่ยมก่อด้วยอิฐถือปูน มีขนาดเล็กกว่าเจดีย์องค์อื่น ๆ
7. รัตนจงกรมเจดีย์ ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของโพธิบัลลังก์ เป็นเจดีย์ 4 เหลี่ยม ก่อด้วยอิฐถือปูน ทางด้านทิศตะวันออกของเจดีย์ก่อด้วยอิฐกว้าง 1 เมตร ทอดยาวไปทางทิศตะวันออกเกือบจดกับอนิมิสเจดีย์ ซึ่งหมายถึงทางเสด็จจงกรมองค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า