ระบบสืบพันธุ์ (Reproductive system)

ระบบสืบพันธุ์ (Reproductive system)
อวัยวะสืบพันธุ์ของไก่ตัวผู้ทำหน้าที่สร้างเซลล์พันธุ์ของตัวผู้ หรือที่เรียกว่า ตัวอสุจิ หรือตัวสเปอร์มมาโตซัว เพื่อใช้ในการผสมพันธุ์กับไข่ของตัวเมีย นอกจากนี้ อวัยวะสืบพันธุ์ ของตัวผู้ยังสร้างฮอร์โมนเพศควบคุมลักษณะต่าง ๆ ประจำเพศ อวัยวะสืบพันธุ์ของตัวผู้ประกอบ ด้วยอัณฑะ (testes) ท่ออสุจิ (vas deferens) และลึงค์ (papillae) ซึ่งเป็นเพียงตุ่มเล็ก ๆ
อัณฑะไก่ มี 2 เม็ด รูปร่างคล้ายเม็ดถั่ว อยู่ข้างซ้ายและขวาของกระดูกสันหลังตอนหน้า ของไต อัณฑะทำหน้าที่สร้างเซลล์พันธุ์หรือตัวอสุจิ และกลั่นนํ้าหล่อเลี้ยงตัวอสุจิหรือเซลล์ พันธุ์นี้ผ่านท่อฝอยต่าง ๆ ในอัณฑะ แล้วรวมออกจากอัณฑะสู่ท่ออสุจิซึ่งมีท่อปลายเปิดที่ส้วงทวารหนัก
ตัวอสุจิไก่ แบ่งออกได้เป็น 3 ส่วน คือ ส่วนหัว ส่วนคอ และส่วนหาง หัวแหลมเล็กน้อย ภายในหัวมีนิวเคลียสซึ่งเป็นที่อยู่ของโครโมโซม (chromosomes) ซึ่งเปรียบได้กับยานพาหนะที่ บรรทุกหน่วยพันธุกรรมจากชั่วอายุหนึ่งไปยังอีกอายุชั่วหนึ่ง ลึงค์ไก่เป็นอวัยวะที่เจริญน้อยมาก เป็นเพียงติ่งเล็ก ๆ มีฐานตั้งอยู่ที่ปลายส้วงทวารหนัก ในเวลาผสมพันธุ์กับตัวเมีย ท่ออสุจินํ้าอสุจิมาสู่ปลายทางที่ปลายลึงค์ ๆ จะปล่อยนํ้าอสุจิลงสู่ปากท่อไข่ซึ่งอยู่ที่ข้างซ้าย ของผนังส้วงทวารหนักของตัวเมีย
การตอนไก่มีการเอาเม็ดอัณฑะออกจากตัวไก่ตัวผู้ ทำให้ลดความเป็นตัวผู้ลง ไก่ตอนมีเนื้อดีกว่าไก่ไม่ตอน เพราะออกกำลังน้อยกว่า และใช้อาหารไปสร้างประโยชน์และสะสมไขมัน ในร่างกายได้มากกว่า
ไข่ไก่นอกจากจะมีเซลล์พันธุ์ของตัวเมียอยู่แล้ว ยังมีอาหารสำรองสำหรับให้ลูก เจริญเติบโตภายนอกลำตัวของแม่ ซึ่งได้แก่ ไข่แดง ไข่ขาว และเปลือกไข่ อวัยวะสืบพันธุ์ของไก่ตัวเมียประกอบด้วยรังไข่กับท่อไข่ (ovary and oviduct) ลูกไก่เมื่อฟักออกใหม่ ๆ มีรังไข่ 2 ข้างและท่อไข่ 2 ท่อ ต่อมาทั้งรังไข่และท่อไข่ข้างขวาค่อย ๆ เสื่อมตัวลง คงเหลือแต่ข้างซ้ายข้างเดียวเจริญเติบโตต่อไป

1. ลำไส้ใหญ่ตัด
2. ปลายท่ออสุจิมาร่วมกับปลายของลำไส้ใหญ่ที่ก้น
3. ทวารหนัก
4. อัณฑะ
5. ไต
6. ท่อปัสสาวะ
7. ท่ออสุจิ
8. ปากทวารส่วนนอก
9. ติ่งเนื้อมีรูท่ออสุจิมาเปิดออกที่โคน
10. รอยตัดที่ผิวหนัง
11. ลึงค์
12. ปลายลึงค์

ตามปกติรังไข่เเละท่อไข่ข้างขวาจะไม่เจริญ คงเป็นติ่งอยู่ เเต่ข้างซ้ายจะเจริญปกติ ท่อไข่ เเบ่งออกได้ เป็น 5 ส่วน คือ ส่วนแรกที่เป็นปากแตร ทำหน้าที่รับไข่ที่สุกแล้วหรือ ไข่แดงลงสู่ท่อไข่ เชื้อตัวผู้ (อสุจิ) มารอผสมกับไข่ของตัวเมียที่ตอนนี้ภายในไม่กี่ชั่วโมงหลังจาก เชื้อตัวผู้ถูกปล่อยเข้าปากท่อไข่ ต่อมาไข่แดงผ่านมาถึงส่วนที่ 2 ซึ่งมีหน้าที่ทำไข่ขาวข้นหุ้มไข่แดงนี้ไว้ แล้วไข่นี้จะเดินทางต่อไปยังส่วนที่สาม เมื่อไข่ผ่านมาก็ทำเยื่อหุ้มไข่ทั้งฟอง ส่วนที่สี่ เมื่อไข่ผ่านมาก็ทำไข่ขาวใสเข้าในไข่ แล้วทำเปลือกไข่และสีของเปลือกด้วย ที่เกือบปลายสุด ของท่อไข่ ไข่จะพักอยู่ที่นี่จนกว่าจะถึงเวลาออกไข่

รังไข่ มีรูปร่างเป็นพวงหรือกลุ่มของไข่แดงขนาดเล็กสีเทามากมาย รังไข่อยู่ด้านหน้าของไตซ้ายชิดกับกระดูกสันหลัง เมื่อไก่โตเต็มที่หรือเริ่มไข่ ไข่ขนาดเล็กต่าง ๆ เหล่านี้จะค่อย ๆ ทยอยกันขยายตัวจนเท่าไข่แดงขนาดธรรมดา ฟองที่แก่เต็มที่เยื่อหุ้มไข่แดงจะฉีกออกตามแนวของเยื่อปล่อยไข่ที่สุกแล้วตกลง (ovulation) สู่ท่อปากแตรของท่อไข่ รังไข่ยังเป็นที่สร้างฮอร์โมนเพศอีกด้วย

ภาพ 2.10 รังไข่
ก.และ ข. ไข่ที่โตเต็มที่แล้ว(ภาพ ก.) 26 ชั่วโมง ก่อนไข่หลุดจากเยื่อหุ้ม แสดงให้เห็นแนวของเยื่อหุ้มซึ่งมีเส้นโลหิตมาก เวลาไข่แก่ได้ที่ มีโลหิตมาหล่อเลี้ยงน้อยลง (ภาพ ข.) แนวนี้จะฉีกขาดปล่อยไข่ลงสู่ท่่อปากแตรของท่่อไข่ (ภาพ ค.) ไข่อายุและขนาดต่าง ๆ กัน เจริญมากน้อยลดหลั่นกันที่รังไข่เลข 1,2 และ 3 ซากเยื่อหุ้มไข่แดง 1 และ 2 ไข่แก่สุกหลุดไปพร้อมกัน 2 ฟอง 3 ไข่แก่หลุดไปแล้วเมื่อวันก่อน
ท่อไข่ เป็นท่อยาว ภายในมีต่อมกลั่นไข่ขาว เยื่อไข่ และเปลือกไข่ ท่อไข่นี้นับแต่ท่อปากแตรถึงส้วงทวารหนักแบ่งออกเป็น 5 ตอน
1.ท่อปากแตร (funnel) หรือ (infundibulum) เป็นที่รับไข่แดงที่สุกหลุดจากรังไข่
2.ท่อไข่ตอนที่สอง (magnum) เป็นที่กลั่นไข่ขาวข้น
3.ท่อไข่ตอนที่สาม (isthmus) เป็นที่สร้างเยื่อไข่
4.ท่อไข่ส่วนที่สี่ (uterus) เป็นที่กลั่นไข่ขาวเหลว เปลือกไข่ และสีเปลือกท่อไข่ ส่วนนี้ ภายในมีต่อมสร้างเปลือกไข่ (shell gland) เป็นส่วนใหญ่
5.อวัยวะสืบพันธุ์ของเพศเมีย (vagina)
ไข่ที่เป็นฟองไข่เรียบร้อยแล้วจะผ่านมาตามท่อไข่ตอนต่าง ๆ ทั้ง 5 ตอนตามลำดับไปยังส้วงทวารหนัก แล้วก็ถูกแบ่งออกมาภายนอกตัวไก่ทางก้น (oviposition)
การผิดปกติของระบบสืบพันธุ์เป็นของมีอยู่บ่อย ๆ รังไข่อาจมีรูปทรงและสีผิดปกติ อาจเนื่องจากโรคขี้ขาวหรือเนื้องอกในรังไข่ ตัวท่อไข่อาจฉีกขาดง่าย มักเป็นเหตุให้ไข่หลุดออกไปที่ช่องท้อง